Noordpolderzijl
Noordpolderzijl, Polderziel, is een buurtschap in de gemeente Het Hogeland, ten noorden van Usquert. Het heeft de kleinste zeehaven van Nederland en is gelegen aan de Waddenzee, ten zuiden van Rottumeroog. De naam van de buurtschap verwijst naar de zijl van de Noordpolder.
Klik op een afbeelding op deze te vergroten (er verschijnt een handje). De vergroting wordt in een nieuw venster/tabblad geopend. Klik nogmaals op de foto/afbeelding, dan wordt deze vergroot. Klik op het kruisje rechtsboven in het tabblad om deze weer te sluiten.
Panoramafoto van Noordpolderzijl.
Haven
De lettercode voor de boten die Noordpolderzijl als thuishaven hebben is UQ, de afkorting van Usquert. Meestal liggen er niet meer dan een of twee visserboten. Het haventje wordt vooral gebruikt voor de vangst van garnalen. Er heeft zich in het verleden ook een visafslag bevonden.
Stuw moet haventje Noordpolderzijl van de ondergang redden
Het is mogelijk om het telkens dichtslibbende haventje van Noordpolderzijl op een relatief goedkope manier bereikbaar te houden. Dat zegt de 84-scheepsontwerper Kornelis Kremer uit Groningen, die hiervoor een plan heeft ingediend bij de gemeente en het waterschap:
'In 1980 kwamen hier schepen met een diepgang van 1 meter 70, die voeren hier allemaal rustig heen', zegt Kremer, terwijl zijn ogen over de verweerde meerpalen van het kleine getijdenhaventje glijden. 'Dat moet weer kunnen, en dat kan ook!'
De haven van Noordpolderzijl. Foto: Watertje, 22 juni 2006. Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported licentie.
Baken van rust
Het iconische haventje boven Usquert straalt rust en eenvoud uit. Het water beweegt er mee met eb en vloed, meeuwen cirkelen rond op zoek naar een hapje en aan het eind van de haven, na de laatste meerpaal, drijft een jonge zwaan. Zo nu en dan drentelen er dagjesmensen lang het water. Aan de andere kant van de dijk, bij café 't Zielhoes, genieten gasten op het kleine terras van de zon. Kortom, Noordpolderzijl is een baken van rust. Maar wel één die handen vol geld kost.
Want zo'n getijdenhaven mag dan pittoresk zijn, eb en vloed zorgen er ook voor dat er slib landinwaarts wordt meegevoerd. Dat slib slaat neer in de haven en in de smalle vaargeul. Eens per jaar moet de haven daarom gebaggerd worden, de vaargeul wordt om de vijf jaar uitgediept. Dat kost veel geld, geld dat de gemeente Het Hogeland liever aan andere zaken zou uitgeven.
Spoelzee aanleggen kost miljoenen
Om van de telkens terugkerende kosten verlost te zijn is er gezocht naar structurele oplossingen. Zo zijn er plannen ontwikkeld om een zogeheten spoelzee aan te leggen. Dat is een bekken waarin tijdens vloed water wordt vastgehouden, dat met eb kan worden gespuid. Door de kracht van het water worden de haven en de geul dan als het ware schoongespoeld. Maar de aanleg van zo'n spoelzee kost miljoenen, en daarom dreigt het plan te stranden.
Foto rechts: Op de voorgrond het kunstwerk, met erachter het Zielhoes en rechts het haventje.
'We zetten er gewoon een stuw in'
Uiterste consequentie zou kunnen zijn dat de gemeente helemaal geen onderhoud meer gaat plegen, waardoor Noordpolderzijl een dode haven wordt. Zover hoeft het wat Kremer betreft niet te komen.
'We zetten er gewoon een stuw in' zegt hij, terwijl hij het papier ontvouwt waarop hij zijn plan heeft getekend. 'Kijk daar (hij wijst richting het Wad) zou die stuw kunnen komen. Dat kan op een afstand van 240 meter, maar liever nog op 440 meter, daar bij die groene ton. De deur van de stuw kan hydraulisch geopend worden, want de boeten moeten er wel langs kunnen. En de vissen ook,' 'Na een half jaar weer op diepte'
Kremer betoogt dat zich achter de stuw, net als in een spoelzee, tijdens vloed water kan verzamelen, dat dan later kan worden gespuid. 'Er zijn drie openingen in de stuw, waardoor je één tot drie kubieke meter water per seconde kunt afvoeren. Het zal misschien een half jaar duren, maar dan is de zaak hier weer op diepte.'
'Ik kan me boos maken over het idee van zo'n spoelzee', vervolgt Kremer. 'Weet je wat het is? In zo'n spoelzee slaat ook slib neer. Hebben ze daar wel aan gedacht? En dat plan kost miljoenen! Een stuw kost veel minder. Met 4 ton ben je klaar, en dan is-ie nog geschilderd ook.
'Kremer heeft zijn plannen drie weken geleden naar de gemeente Het Hogeland en waterschap Noorderzijlvest gestuurd. Die hebben nog niet gereageerd [1].
Foto: boven. De keer-/spuisluis van Noordpolderzijl. Foto: Bayke de Vries,
10 maart 2014.Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike
3.0 Unported licentie.
De haven is nu alleen bij hoogwater bereikbaar via een smalle, ondiepe geul, de Noordpoldermude. Bij laagwater valt de haven geheel droog. De geul is verbonden met de Zuid-Oost Lauwers, een diepe geul die in westelijke richting leidt naar het zeegat tussen Simonszand en Rottumerplaat. Richting het oosten leidt de Zuid-Oost Lauwers naar het wantij van Rottumeroog en wordt daar ondiep.
Project haven Noordpolderzijl
Ieder jaar baggeren het waterschap Noorderzijlvest en de gemeente Eemsmond de haven Noordpolderzijl. De vaargeul wordt één keer per vier/ vijf jaar gebaggerd. Door het baggeren kan zeewater weer heen en weer stromen en is het haventje toegankelijk voor schepen. Dit baggeren kost veel geld en het resultaat is wisselend, maar altijd van korte duur: na één storm kan de vaargeul alweer zijn dichtgeslibd. Waterschap en gemeente onderzoeken sinds 2013 of er een structurele oplossing mogelijk is[2].
Dijkverhoging
Van 1980 tot 1985 is de noordelijke zeedijk door het waterschap Ommelanderzeedijk op deltahoogte gebracht, waarbij het noodzakelijk is geweest de oude sluis uit 1811 te vervangen door een nieuw afwateringsgemaal. De oude, dichtgemetselde sluis is in 1986 onderdeel geworden van een 'land art project', een steenmozaïek, ontworpen door J.H. van Loon. Dit kunstwerk is van verre te zien (zie ook de foto's).
Het Zielhoes in Noordpolderzijl (bouw 1812). Foto: Wutske, 5 augustus 2011.
Zielhoes Noordpolderzijl
In de voormalige sluiswachterswoning van Noordpolderzijl, gelegen aan de voet van de zeedijk, is sinds jaar en dag het nostalgisch bruin café 't Zielhoes gevestigd.
Na een fikse dijkwandeling, een zwerftocht over de kwelders en het wad of na een kijkje in het haventje van Noordpolderzijl is het hier goed toeven. Buiten op het gezellige terras met een kopje koffie met gebak of, op koudere gure dagen, binnen, ouderwets gezellig bij de warme potkachel met een glas 'kwast', glühwein of warme chocolademelk met slagroom.
Ook voor een broodje garnalen, een uitsmijter, diverse vis- en lunchgerechten, een uitgebreid buffet, een 'Grunneger koffietafel' en een heerlijke stamppot-maaltijd ben je er aan het juiste adres.
In de voormalige schuur van 't Zielhoes bevindt zich een sfeervol ingerichte zaalruimte die ruimte biedt aan maximaal 120 gasten. Ideaal voor het verzorgen van een presentatie, workshop, vergadering, feestavond, receptie of een buffet. Draadloos internet, beamer en flip-over zijn van- zelfsprekend aanwezig.
Vanwege haar karakteristieke sfeer en ligging is café 't Zielhoes door de gemeente Eemsmond aangewezen als huwelijkslocatie. Vele huwelijken zijn hier reeds voltrokken en menige bruiloft gevierd. Noordpolderzijl vormt bovendien een schitterend decor voor bruidsreportages.
Foto onder: Land art project Noordpolderzijl (1986) van Jan van Loon.. Foto: Gerardus. 7 oktober 2007. Licentie: Publieke domein.
Geschiedenis van het Zielhoes
Van 1894 tot 1975 zijn leden van de familie Maring waarman geweest. In 1974 verhuist de derde generatie Maring naar een nieuwe dienstwoning van het waterschap. Het Zielhoes staat leeg en men was van plan het te slopen. In 1979 besloten de Gemeente Usquert en het Waterschap Hunsingo Zielhoes te behouden en in fasen te restaureren. Er wordt opnieuw een cafévergunning verleend, aan de familie Warners die er een huiskamercafé in vestigt.
In 1987 wordt het Zielhoes gerenoveerd. Het gebouw is een van de officiële trouwlocaties van de voormalige gemeente Eemsmond. Eemsmond gaat per 1 januari 2019 op in de gemeente Het Hogeland. In een verzoek aan de gemeente kan op de locatie weer een huwelijk voltrokken worden of een partnerregistratie vastgelegd worden[3].
Na 2008 lijkt het erop dat de bestemming van het pand gewijzigd zal worden. De toenmalige gemeente Eemsmond wil na het overlijden van de uitbaatster annex havenmeester de recreatieve functie van het gebouw en de directe omgeving versterken. In 2014 oordeelt de rechter dat de erven de zaak op de oude - kleinschalige - voet mogen voortzetten.
In en rond 't Zielhoes worden regelmatig diverse activiteiten georganiseerd, zoals muziekpodia, concerten, markten en diners. Tevens is Noordpolderzijl vertrek- en aankomstplaats voor wadlooptochten en rondvaarten op het wad.
Foto links: Zicht op Noordpolderzijl, foto Gouwenaar, 15 maart 2011. Licentie: Creative Commons CC0 1.0 Universal Public Domain Dedication.
Slapen aan de rand van 't wad in een moderne trekkershut; waar de nachten nog echt donker en stil zijn
De vijf Trekkershutten bieden plaats aan 4 personen en zijn volledig uitgerust met alles wat je nodig hebt voor een comfortabel verblijf, een douche, een toilet, een volledig ingerichte keuken met stromend water (er is géén koelkast aanwezig) en verwarming[4]. Heb je een camper en wil je niet gebruikt maken van een trekkershut, dan is er ook een (verharde) camperparkeerplaats aanwezig.
Van links naar rechts: Gemaal Noordpolderzijl, Land Art, Oude zijl en het Zielhoes. Foto: Bayke de Vries, 31 juli 2008. Licentie: Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported licentie.
Een drukte van belang
Dit is waar de wereld begint, heeft de opa van Tessa Slager, vanaf 1979 uitbater van café 't Zielhoes in Noordpolderzijl, altijd gezegd. Het uitzicht over het Wad en Rottumeroog en -plaat vanaf de dijk, een handjevol gebouwen, in de verte de kerktoren van Warffum, en vooral heel veel stilte en frisse lucht. Dat is Noordpolderzijl in een notendop.
Tessa Slager is de derde generatie uitbater van café 't Zielhoes in haar familie. Haar ouders en opa zijn haar voorgegaan. Vanaf haar elfde jaar heeft ze in Noordpolderzijl gewoond, zestien jaar geleden heeft ze het café overgenomen en sinds negen jaar woont ze er weer. In het huis boven het café, één van de weinige plekken in het buurtschap waar je kan wonen.
Soms is het ontzettend druk in Noordpolderzijl en zijn er voor al die camperplaatsen én tenten niet eens voldoende plaats en onstaat er ruzie. Daarom staan er sinds 2019 slagbomen[5].
Uitbater gezocht
De gemeente is eigenaar is eigenaar van café 't Zielhoes, de haven, trekkershutten en kampeerplaatsen. Voor het café heeft de gemeente een overeenkomst met Tessa Slager. Voor het uitbaten van vijf trekkershutten, zes camperplaatsen, vijf tentplaatsen en ongeveer tien ligplaatsen zoekt de gemeente een gastvrije ondernemer. Naast een goed plan vindt de gemeente het ook van belang dat de ondernemer ervaring heeft in de sector en een echte ambassadeur voor Het Hogeland is. Het gaat om een periode van twee jaar die start in voorjaar 2023. Daarna bestaat de mogelijkheid de overeenkomst met twee keer vijf jaar te verlengen. Aanmelden kan bij de gemeente vóór 20 febr. 2023. De gemeente werkt momenteel aan plannen voor een donkertebelevingsplek. De verwachting is dat het aantal bezoekers de komende jaren toeneemt[6].
Foto boven: De haven van Noordpolderzijl bij laag water.
Noten, bronnen en referenties:
1 Steven Radersma, RTV Noord, 4 juni 2021
2 Noorderzijlvest.nl
3 'tZielhoes.nl
4 Trekkershutten.nl
5 Carleen de Jong, Dagblad van het Noorden, 29 januari 2023.
6 Omroephethogeland.nl
